سن گندم

سن گندم

https://aparat.com/v/Yec65

لینک فیلم آموزشی

سن گندم ( غلات) جزو مهمترین آفات مزارع گندم و جو به شمار می‌رود. این آفت دارای پنج مرحله رشدی است که در چهار مرحله با تغذیه از غلات سبب وارد آمدن خسارت به محصول می‌شود.

این حشره تقریبا در تمامی دوره رشدی گیاه از برگ، ساقه، خوشه و دانه غلات تغذیه کرده و به دلیل تخلیه بخش‌های ذخیره‌ای دانه باعث می‌شود محصول برداشتی وزن‌دهی پایینی داشته و برای نانوایی مناسب نباشد.

زمستان گذرانی سن غلات به صورت حشره بالغ در زیر بقایای علف‌های هرز و گیاهان مرتعی همچون گون و درمنه یا در شکاف زمین  انجام می‌شود.  در اواخر زمستان با افزایش تدریجی دما و رشد غلات، سن مادر مهاجرت از محل زمستان گذرانی را به سمت مزرعه شروع می‌کند.

سن مادر پس از یک الی دو هفته تغذیه شروع به جفت‌گیری کرده و برای تخم‌ریزی آماده می‌شوند. پیک تخم‌ریزی در مناطق مختلف متفاوت است اما به طور میانگین اوج این مرحله از ابتدا تا اواسط اردیبهشت ماه اتفاق می‌افتد.

نوزادان( پوره) پس از 2 الی 3 هفته از تخم خارج شده که به آنها پوره سن 1 گویند، پوره‌ها دارای 5 مرحله رشدی تا تبدیل شدن به حشره کامل‌اند. پوره‌های سن اول بسیار ریز بوده و دارای نورگرایی منفی‌اند، به همین دلیل در بخش‌های پایینی بوته و زیر برگ‌ها قرار دارند.

پوره سن اول و تا اواسط سن 2 بدون حرکت و بی تغذیه می‌مانند. پس از این مرحله و با رشد پوره  و طی شدن مراحل بعدی  میزان تغذیه آنها با افزایش سن بیشتر شده و اوج تغذیه و آسیب وارد کردن به محصول در 3 مرحله پایانی پورگی اتفاق می‌افتد.

خسارت سن گندم بیشتر مربوط به دوره پورگی و حشرات کامل نسل بهاره می باشد و چنانچه تراکم پوره از 5 عدد در متر مربع بیشتر شود، انجام سم پاشی ضرورت پیدا می کند.

به طور کلی خسارت سن طی مراحل زیر اتفاق می‌افتد:

1- سن مادر: سن‌هایی که پس از زمستان گذرانی وارد مزرعه می‌شوند با تغذیه از شیره غذایی موجود در برگ و ساقه بوته باعث ایجاد خسارت خواهند شد. به طور کلی در این مرحله تا زمانی که تعداد حشرات در متر مربع به بیش از 1 عدد نرسد مبارزه انجام نمی‌شود.

2- سن 4و 5 پورگی: بیشترین خسارت مربوط به این مرحله است تا دوره پورگی کامل شده و به حشرات بالغ تبدیل شوند. بیشتر تغذیه حشره در این مرحله از خوشه و دانه صورت می‌گیرد لذا سبب پوک شدن دانه  و همچنین ایجاد طعم و بوی نامناسب شده و دانه‌ها برداشت شده را غیرقابل استفاده برای نانوایی می‌کند.

https://khosheparvar.ir/

3- حشرات بالغ نسل جدید: حشرات جدید باید خود را برای زمستان گذرانی آماده کنند لذا نیاز به تغذیه بالا از دانه‌های غلات دارند، در این زمان دانه غلات در حال سفت شدن بوده به زمان برداشت نزدیک می‌شود. تغذیه سن باعث چروکیدگی و لاغر شدن دانه و همچنین ایجاد طعمی تلخ می‌شود.

سن گندم در زمان تغذیه، آنزیم های بزاقی را وارد دانه کرده تا مواد پروتئینی را حل نماید و به سهولت بتواند از آن استفاده کند، این آنزیم ها در خمیر نیز باقی مانده و گلوتن موجود را از بین برده و تولید خمیر و پخت نان را با اخلال مواجه می کنند.

به طور کلی در مزارع سن زده دانه ها لاغر و چروکیده و از نظر ترکیبات غذایی ناقص می باشند.

در مورد میزان خسارت آفت چیزی مابین 40 الی 80 درصد تخمین زده شده است، علاوه بر این قدرت جوانه زدن بذور نیز کاهش پیدا می کند.

کنترل آفت:

کنترل سن گندم فقط به صورت شیمیایی باعث بروز مقاومت و عدم نتیجه گیری مناسب می‌شود، لذا توصیه می‌گردد برای کنترل از روشهای تلفیقی استفاده شود.

کنترل زراعی: در این روش نیازی به استفاده از آفت‌کش نیست و با راه‌کارهای زراعی از طغیان آفت جلوگیری می‌شود. تغییر زمان کاشت، برداشت و رقم برای عدم تطابق دوره رشد گیاه با چرخه زندگی آفت، از بین بردن بقایای علف‌های هرز، استفاده از تناوب زراعی( قرار دادن محصولات از خانواده های غیر از غلات).

کنترل بیولوژیک: گزینه‌ای مناسب و بدون هیچ آلودگی زیست محیطی که متاسفانه در اکثر سیستم‌های کشاورزی کشور با بی میلی روبه‌رو شده است. استفاده از شکارچی‌های طبیعی سن گندم راه حلی مناسب برای کنترل آن است. استفاده از کفشدوزک برای کنترل سن در مرحله تخم‌ریزی و پورگی راه حلی مناسب است هم‌چنین زنبورهای پارازیتوئید و مگس Phasia نیز جزو شکارچی‌های سن هستند.

 کنترل شیمیایی: راه حلی که به طور علمی باید آخرین راهکار باشد متاسفانه در کشور اولین و تنها راهکار مقابله با آفات به حساب می‌آید. به صورت کلی بیشتر آفت‌کش‌ها اثر مرگ و میری بر سن دارند اما آفت کش‌هایی که کارایی مناسبی دارند  شامل دیپترکس، کاراته زئون و دلتامترین هستند، دلتامترین پرمصرف ترین سم در مبارزه با سن است، مبارزه با سن بهتر است با سن مادر و قبل از تخم ریزی و هم‌چنین در مراحل پورگی صورت پذیرد  زیرا مبارزه با حشرات بالغ نسل جدید به مراتب سخت تر بوده و هم‌چنین تا آن زمان خسارات زیادی به مزرعه وارد شده.