سوسک سیب زمینی
https://khosheparvar.ir/ خوشه پرور
سوسک سیب زمینی یا سوسک برگخوار سیب زمینی که در اصطلاح انگلیسی سوسک کلرادو گفته می شود موطن اصلی آن آمریکای شمالی بوده و در دنیا اولین بار در سال ۱۸۲۳ میلادی در ایالت کلرادوی آمریکا توسط توماس سی (Thomas Say) گزارش و تعیین نام گردیده است.
این آفت سپس از سال ۱۸۷۷ همراه واردات سیب زمینی و سایر محصولات از آمریکا وارد اروپا شده است. سوسک سیب زمینی در ایران تا سال ۱۳۶۳ شمسی جزء آفات قرنطینه ای کشور محسوب می شد و متأسفانه اولین بار در بهار سال ۱۳۶۳ خسارت آن در مزارع سیب زمینی اردبیل دیده شد.
حشره کامل سوسکی است به طول ۱۰-۱۲ میلیمتر و عرض ۰/۶ میلیمتر و فرم آن بیضی برجسته و روی پیش گرده آن دارای لکه های سیاهی میباشد بالپوشها زرد و روی هر کدام ۵ نوار سیاه و مجموعاً تعداد ده نوار در جهت طولی حشره قرار دارد و به همین جهت به آن L decamlineata گفته میشود، این علامت به سهولت سوسک سیب زمینی را از سایر سوسکها متمایز می سازد.
حشره نر کمی از حشره ماده کوچکتر و کشیده تر است. سر حشره کوچک و به رنگ زرد نارنجی و معمولاً زیر سینه اول پنهان و کمتر دیده می شود. شاخک‌ها ۱۱ مفصلی که اولین مفصل آن بزرگ و کشیده است. چشمها مرکب سیاه و لوبیائی شکل میباشد. زیر بدن حشره متمایل به قرمز و همراه با لکه های سیاه است.
وزن حشره کامل حداقل ۱۰۰ و حداکثر ۲۰۰۰ میلی گرم می باشد. تخم حشره زرد رنگ بیضوی و ۱/۲ میلیمتر طول دارد. تخمها به طور دسته جمعی و عمودی در سطح تحتانی برگها قرار داده میشود و در موقع باز شدن به رنگ نارنجی پررنگ در می‌آید. لارو حشره محدب قوسی گوشتی و پس از رشد کامل ۱۲-۱۴ میلیمتر طول دارد. رنگ آن قرمز آجری و بندها دارای برجستگیهای جانبی مو‌دار بوده و در هر طرف هر یک از بندهای شکمی دو لکه سیاه وجود دارد شفیره حدود ۱۰ میلیمتر طول دارد و رنگ آن زرد و در داخل لانه شفیرگی در عمق ۲-۳ سانتیمتری خاک تشکیل می گردد.
سوسک سیب زمینی در دنیا یکی از آفات مهم سیب زمینی بوده و علاوه بر سیب زمینی میتواند به گوجه فرنگی بادمجان و بعضی از علفهای هرز خانواده سولاناسه حمله نماید، طرز خسارت آفت بدین نحو بوده که حشرات کامل و لاروها از برگهای سیب زمینی تغذیه میکنند بوته های جوان ممکن است در زمان کوتاهی نابود گردند ولی بوته های مسن برگهای خود را از دست داده و فقط ساقه ها باقی میماند.
میزان خسارت آفت در گزارشاتی تا حدود ۵۰ درصد نیز ذکر شده است. آفت میتواند بعضی از بیماریهای ویروسی و باکتریائی سیب زمینی را نیز از بوته آلوده به بوته سالم انتقال دهد.
سوسک سیب زمینی زمستان را به صورت حشره کامل بر حسب نوع خاک در عمق ۵ – ۲۰ سانتیمتری به سر میبرد در شرایط آب و هوایی اردبیل حشرات کامل اوایل اردیبهشت ماه از داخل خاک خارج میشوند. سردی و بارانی بودن هوا خروج سوسک ها را از زمین به تعویق می انداز و این شرایط باعث کاهش تعداد نسل باروری حشره شده و فرصت تکامل آفت را در نسل دوم کم می کند.
ضمناً سوسک ها به رطوبت کم و حرارت زیاد حساس هستند و از بین می روند. ظهور حشرات کامل از زیر خاک تدریجی بوده و از اوایل اردیبهشت ماه هنگامی که درجه حرارت متوسط روزانه محیط ۱۲/۵ درجه سانتی گراد می شود. ظاهر شده اند.
حشرات کامل به محض بیرون آمدن از زیر خاک بعد از یک پرواز کوتاه یا راه رفتن در جستجوی غذا خود را به نزدیکترین مزرعه سیب زمینی میرسانند. در این موقع بوته های سیب زمینی در مراحل اولیه رشد بوده و سوسکها بعد از یک تغذیه کافی از جوانه ها و برگها که معمولاً چند روز طول میکشد در ساعات گرم و آفتابی روز به جفتگیری پرداخته و سپس حشرات ماده تخمهای خود را در دسته های ۲۰-۸۰ تایی در سطح تحتانی برگها قرار میدهند.
هر حشره ماده در طول عمر ۱۰۰ روزه خود که ممکن است گاهی تا دو سال نیز طول بکشد حدود ۳۰۰۰ عدد تخم میگذارد، تخم ها به صورت دسته های ۱۰-۵۰ تایی یا بیشتر در سطح زیری برگهای سیب زمینی گذارده میشود. تخمها پس از ۵-۷ روز تفریخ شده و از تخم، لارو کوچک ۲ میلیمتری قرمز رنگی بیرون می آید این لارو پس از تغذیه و سه بار تغییر جلد تبدیل به لارو کامل می شود.
دوره لاروی حدود دو هفته طول میکشد و سپس لارو کامل وارد خاک شده و پس از چند روز تبدیل به شفیره میشود و دوره شفیرگی ۱۵-۲۳ روز طول می کشد. ظاهراً هر نسل آفت حدود ۴۵ روز به طول می انجامد.
تعداد نسل آفت بستگی زیادی به شرایط آب و هوایی دارد و در منابع مختلف ۱-۴ نسل در سال برای آفت ذکر شده است، ظهور اکثریت حشرات کامل نسل دوم آفت با خشک شدن بوته های سیب زمینی و سرد شدن ناگهانی هوا مصادف میشود و این حشرات قادر به تغذیه کافی نبوده و تعداد کثیری از آنها تلف میشوند.
این آفت به طرق مختلف ممکن است انتشار یابد و باعث آلودگی مناطق سالم گردد حشرات کامل از قدرت پرواز خوبی تا حتی فاصله ۳۵۰ کیلومتری برخوردار هستند و مخصوصاً در بهار میتوانند با پروازهای طولانی مناطق جدیدی را آلوده سازند. انتقال غده و خاک آلوده نیز نقش مؤثری در انتشار آفت دارد.
در مورد مبارزه نیز می توان به روشهای زراعی بیولوژیکی، مکانیکی و شیمیائی متوسل شد. ارقام سیب زمینی دیررس تحمل‌شان در برابر آفت بیشتر از ارقام زودرس میباشد. گونه های وحشی و گونه هایی که در برگهای آنها مقدار مواد گلیکو آلکالوئید بیشتر است در برابر آفت نسبتاً مقاومت دارند و میتوان از این گونه ها برای دو رگ گیری و سلکسیون ارقام مناسب اقدام نمود.
اجرای تناوب گندم و سیب زمینی نیز به مقدار زیادی می تواند از خسارت آفت بکاهد. در رابطه با مبارزه بیولوژیکی تاکنون در دنیا ۶۰ گونه حشره انگل و شکارگر از روی سوسک کلرادو و جمع آوری شده است. ضمناً از بعضی از میکرو ارگانیسم ها مانند قارچ Beaveria bassians به صورت محلول پاشی و پودر پاشی روی لاروهای آفت نیز استفاده شده است. بر اساس آزمایشات در مزارع سیب زمینی حشره کش‌های تیودان ۳۵ به مقدار سه لیتر در هکتار و زولون ۳۵ به مقدار دو لیتر در هکتار تأثیر یکسان و صد درصدی بر روی آفت نشان داده اند. زمان سمپاشی اواسط خرداد موقعی بوده که اکثر لاروهای جوان نسل زمستان گذران آفت ظاهر شده بوده اند
