نماتد سیستی چغندر قند
نماتدها به انگلیسی :(Nematodes) گروهی از جانوران پرسلولی و کرمی یا نخی شکل گفته می‌شود که دارای ساختمان غیر بندبند هستند و در یک یا دو انتها ممکن است باریکتر شده باشند.
نماتدها هر جا که رطوبت باشد، حضور دارند(به منظور گرفتن اکسیژن از آب و حرکت). از نظر تنوع گونه ای بعد از حشرات متنوع ترین گروه جانوران هستند. از نظر اندازه از 100 میکرون تا 8 متر متغییر هستند اما نماتود انگل گیاهی از 200 میکرون(کوچکترین) تا 14 میلی متر (بزرگترین) هستند.
تاریخچه پیدایش نماتدها
اولین نماتود انگل گیاهی که در سال 1743 کشف گردید و مورد توجه پژوهندگان علم نماتولوژی قرار گرفت نماتود گال دانه گندم بود. نیدهام کشیش انگلیسی با بررسی دانه های گندم که خیال میکرد به سیاهک آلوده هستند، متوجه رشته های سفیدی در دانه های گندم شد.
کشف نیدهام توجه دانشمندان را به این موضوع جلب کرده بود، اما آن ها اطلاعی از وجود نماتود نداشتند. کشف نماتودهای انگل گیاهی تا سال 1855 مشخص نشده بود تا این که berekly مشخص کرد که علت غده ای شدن ریشه های خیارهای گلخانه ای نماتود مولد غده یا ریشه گره است. 4 سال بعد در سال 1859 نماتود مولد سیست چغندرقند کشف شد.
علائم آلودگی
رنگ زرد و پژمردگی برگ های بیرونی، رنگ سبز و اندازه کوچک برگ های داخلی، به آسانی بیرون آمدن گیاهان بسیار آلوده، کوچکی یا عدم وجود غده به همراه ریشه های فرعی بسیار
سیکل زندگی
این نماتد زمستان را به صورت تخم می گذراند. تخم ها درون سیست لیمویی شکل محافظ که از پوست نماتدهای ماده مرده شکل گرفته است، حفظ می شوند. هر سیست حاوی بیش از 600 عدد تخم است. تعدادی از تخم ها ممکن است برای چند سال تفریخ نشوند.
نوزادهای سن دو نماتد با کمک استایلت خود سلول های اپیدرمی را سوراخ کرده و در میان سلول های پوست به منظور دستیابی به محل های تغذیه دائم در مجاورت استوانه آوندی مستقر می شوند. آنزیم های مترشحه توسط نوزاد های سن دو نماتد به درون سلول های چغندر قند تزریق شده و موجب نابودی دیواره های سلولی می گردد
در نتیجه، یک بافت چند هسته ای فعال از لحاظ متابولیکی را به وجود می آورند، که نماتد ها از آن تغذیه می کنند. تکامل نماتد با گذشت از مراحل نوزادی سوم و چهارم تا نماتد بالغ نر و ماده ادامه می یابد و هر مرحله جدید با تغییر جلد همراه است.
تعیین جنسیت این نماتد شدیدا تحت تاثیر محیط و شرایط نامطلوب مانند مقاومت گیاه، توسعه محدود سلول های چند هسته ای و ازدحام بیش از حد نماتدها قرار می گیرد که در نتیجه، در این موارد تعداد بیشتری از نوزادها به جنس نر تبدیل می شوند. نماتدهای ماده در ریشه به طور مستمر متورم شده و زمانی که بالغ می شوند کورتکس ریشه را پاره کرده و در معرض خاک قرار می گیرند.
نماتدهای نر بعد از مرحله لارو سن سوم تغذیه نمی کنند و نرهای بالغ طویل پس از نوزاد سن چهارم از پوسته کوتیکولی که آنها را در برگرفته است خارج شده و در داخل خاک به سمت نماتدهای ماده جلب می شوند و در مدت چند روز زندگی نماتد بالغ نر با چند نماتد ماده جفت گیری می کند.
راه های انتشار
نماتدها به تنهایی مسیر کوتاهی را طی می کنند و بیشتر توسط جابه جایی خاک منتشر می شوند. نماتد سیست چغندرقند توسط ماشین آلات، پاهای آلوده کارگران و حیوانات در مزارع انتشار می یابد
همچنین استفاده از چغندرهای آلوده در کارخانجات قند مناطق غیر آلوده، خالی کردن خاک برگشتی کامیون های حمل چغندرقند در مزارع سالم، آبیاری مزارع با فاضلاب آلوده کارخانجات چغندرقند از دیگر راه های انتشار آلودگی است.
گیاهان میزبان
گیاهان مورد حمله نماتد شامل چغندرقند، چغندر علوفه ای، چغندر لبویی، اسفناج، شلغم، انواع کلم ها، گیاهان خانواده شب بو مانند کانولا، شاهی، خردل، تربچه و همچنین علف های هرز مانند خرفه، علف هفت بند، شور، خاکشیر تلخ، ترشک، اسفناج وحشی، کیسه کشیش، سلمک، گل زرد، خاکشیر معمولی و خردل وحشی است.
گیاهان خانواده شب بو بخصوص کانولای روغنی میزبان خوبی برای نماتد است و می تواند جمعیت سیست ها را حتی بیشتر از چغندر قند بالا ببرد.
اهمیت اقتصادی
در ایران حد تحمل چغندرقند به نماتد، متوسط یک تخم و لارو در گرم خاک برآورد شده است و جمعیت های 5، 14 و 40 تخم و لارو در گرم خاک می توانند به ترتیب ۲۰، ۵۰ و ۸۰ درصد محصول را کاهش دهند. متوسط جمعیت نماتد در فصل کشت چغندرقند 64 تخم و لارو در گرم خاک از استانهای اصفهان، خراسان، آذربایجان غربی و فارس گزارش شده است.
روش های مبارزه:
پیشگیری، کنترل
انواع راه های پیشگیری
نمونه برداری از خاک مزارع جدید قبل از کشت، شست و شوی ماشین آلات کشاورزی، جلوگیری از چرای حیوانات در مزرعه، ته نشین کردن فاضلاب کارخانه قند و استفاده از آب رویی
انواع راه های کنترل
تناوب کشت، آفتابدهی خاک، استفاده گیاهان تله و کود سبز ، تقویت خاک، تغییر تاریخ کشت، وجین علف های هرز
https://khosheparvar.ir/ خوشه پرور
